Adet Düzensizlikleri

Tanım:
Her kadın zaman zaman adet duzeninde sapmalar, gecikmeler ya da ara
kanamalar yaşayabilir. Normal insan hayatında yaşanılan stresler,
sıkıntılar, ani kilo değişiklikleri, spor, üzüntüler gibi pekçok faktör
adet düzenini etkileyebilir ve adeta bir saat gibi işleyen bu
mekanizmada sapmalara neden olabilir. Adet düzenindeki sapmaların
hiçbir türlüsü normal değildir ve araştırılması gerekir. Çünkü kadın
üreme sistemindeki hemen hemen bütün patolojilerin en sık verdiği
belirti adet düzensizlikleridir. Her adet duzensizliği anormal olmasına
rağmen herzaman bir patolojiyi, kisti, myomu ya da en korkuncu kanseri
işaret etmez. Altta yatan anatomik bir patoloji olmadığı halde normal
adet düzeninde meydana gelen anormal kanamalara disfonksiyonel uterin
kanama (DUK) adı verilir.Burada önemli olan nokta kanama bozukluğunu
açıklayacak organik bir lezyonun bulunmamasıdır. İlk kez 1927 yılında
tanımlanan bu tabloya methropathia hemorrhagica ya da başka bir deyişle
metropatik uterus adı verilmiştir, günümüzde ise disfonksiyonel uterin
kanamalar başlığı altında incelenmektedir.
Klinik
Disfonksiyonel kanamalar adet kanamasının ritminin, miktarının ya da
her ikisinin birden bozulması ile belirgindir. Genelde
beyin-hipofiz-yumurtalık üçgenindeki hormonal dengenin bozulmasından
kaynaklanır. Beyinden salgılanan gonadotropin adı verilen hormonların
salgılanma bozuklukları ya da uyumsuzlukları altta yatan ana nedendir.
Bu durum yumurtlama bzoukluklarına neden olarak östrojen ve progesteron
arasındaki dengenin de bzoulmasına yol açar. Neticede disfonkisyonel
uterin kanamalar, endometrial hiperplazi, over kistleri gibi
hastalıklar ortaya çıkabilir.
Klinik olarak kanamanın patternine göre isimlendirilirler.Buna göre
Amenore 3 ya da daha fazla adet dönemi icin gereken sürede hiç adet görmemek
Oligomenore 35 günden daha seyrek olan kanamalar
Polimenore 21 günden daha sık olan kanamalar
Hipomenore Adet kanamasının miktarının az olması
Hipermenore Adet kanamasının miktarının fazla olması
Menoraji Adet kanamasının süresinin uzaması
Metroraji Ara kanamaların olması
Menometroraji Düzensiz aralıklarla fazla miktarda kanama olması
Ovülasyon kanaması Siklus ortasında görülen hafif kanama
Spotting Lekelenme
DUK jinekolojik şikayetlerin yaklaşık %10′unu meydana getirir.En sık ergenlik başlangıcında ve menopoza yakın dönemde görülür.
Düzensiz kanamalar yumurtlamanın olduğu (ovülatuar) ve olmadığı
(anovülatuar) olarak kabaca 2 ye ayrılır. DUK’ın yaklaşık %90′ı
anovülatuardır. Yani herhangi bir nedene bağlı olarak o adet siklusunda
yumurtlama olmamıştır.
Ovülatuar Kanamalar
Genelde üreme çağındaki kadınlarda görülür. Göreceli olarak FSH
eksikliği nedeni ile yumurta gelişimi gecikir ve çatlama geç oluşur.
Bunun sonucunda kişide oligomenore görülür. Eğer yumurta hücresinin
FSH’a duyarlılığı artmış ise bu kez yumurta hücresi vaktinden önce
gelişir ve çatlar neticede polimenore ortaya çıkar.Adet ortasıda
yumurtlama döneminde denk gelen kanama da bu sınıfta değerlendirilir.
Anovülatuar Kanamalar
Gelişen yumurta hücresinin çatlamaması sonucu buradan östrojen hormonu
salgılanmaya devam eder. Bu etki ile rahim iç zarı olan endometrium
kalınlaşmaya devam eder. Yumurtlama olmadığı için progesteron dolaşıma
yeterli kadar salınamaz ve kalınlaşmaya başlayan endometrium bir süre
sonra kırılır ve kanama ortaya çıkar. Anovülatuar sikluslar ilk adet
kanamasından sonraki ergenliğe geçiş döneminde, polikistik over
hastalığında, menopoz öncesi dönemde, emzirme dönemlerinde ve şişman
hastalarda sık rastlanılan bir durumdur.
Hormonal etkiler
Endometrium sürekli yenilenen ve her ay değişim gösteren bir dokudur
(Bkz.Endometrial hiperplazi). Bu doku östrojen ve progesteron adlı
hormonlara karşı çok hassastır. Endometriumu etkileyecek organik bir
patoloji olmadan östrojen ve progesteronun düzensiz ve değişik
düzeylerdeki etkileri düzensiz kanamalara yani disfonksiyonel uterin
kanamaya neden olur. Bu tür kanamalar oluş mekanizmasına göre 5 başlık
altında toplanırlar:
1.Östrojen çekilme kanaması: Östrojenle uyarılmış
ve kalınlaşmakta olan endometriumda östrojenin aniden ortadan çekilmesi
ile meydana gelen endometrium dökülmesi ve görülen kanamadır. Bu kanama
türünde progesteronun bir etkisi yoktur. Dışarıdan verilen östrojenin
kesilmesi ya da ameliyat ile her iki yumurtalığın alındığı durumlarda
görülür. Pratikte pek sık karşılaşılan bir tablo değildir.

2.Östrojen kırılma kanaması: Östrojenle
sürekli uyarılmakta olan endometriumda östrojene olan cevap
endometriumun her alanında aynı ve eşit değildir. Östrojen uyarısı
devam ettikçe fazla gelişmiş ve kalınlaşmış kısımlarda kanlanma ve
dolayısı ile beslenme bozuklukları başlar ve bu kısımlar dökülerek
kanamaya neden olur. Anovülasyonda ortaya çıkan kanama bzoukluklarının
mekanizması budur, dolayısı ile disfonksiyonel uterin kanamaların
altında yatan en önemli mekanizma da östrojn kırılma kanamasıdır.
3.Progesteron çekilme kanaması: Östrojenle uyarılmış
ve kalınlaşmış endometrium yumurtlamadan sonra progesteronun etkisi
altına girer ve artık kalınlaşmaz. Progesteron ortamdan çekildiğinde
ise endometrium üzerindeki destek ortadan kalkar ve tüm fonksiyonel
endometrium dökülerek kanamaya neden olur. Normal adet kanamaları ve
doğum kontrol hapı kullanırken ilaç bittikten sonra görülen kanama bu
türdedir.
4.Progesteron kırılma kanaması: Progesteron düzeyi endometrium kalınlığını korumaya yetmez ve kanamaya yol açar.
5.Atrofi kanaması: Östrojen ve progesteronun ortamda
yeterli miktarlarda bulunmamasına bağlı olan kanamalardır. Menopoz
sonrası dönemde görülürler.
Tanı
Anormal vajinal kanama olan hastalarda altta yatan organik bir lezyonun
bulunamaması ile tanı konur.Ayırıcı tanıda myomlar, endometrium
iltihabı, spiral, dışarıdan verilen ilaç ve hormonlar, gebelik,
düşükler, dış gebelik, habis tümörler, kan hastalıkları, karaciğer
hastalıkları düşünülmelidir.
Tedavi
Tedavide amaç kanamanın durdurulması ve yeniden tekrar etmesinin
engellenmesidir.Bu amaçla değişik hormon kombinasyonları kullanılır. 35
yaş üzeri kanamalar durdurulamıyorsa cerrahi müdahale gerekebilir.
Bazen genç hastalarda da akut kanamayı durdurmak için kürtaj gerekli
olabilir.